دستگاه MRI از یک صفحه مغناطیسی به منظور ساخت تصویری شفاف وبا جزئیات از مغز، نخاع، قلب، استخوان و دیگر بافت ها تشکیل شده، و به عنوان یک ابزار تشخیصی بسیار مهم برای تشخیص پزشکان به شمار می آید. در تخصصی ترین مراکز MRI،بعد از عکس برداری، فایل حاوی تصاویر MIR در قالب یک دیسک یا فلش به شما داده می شود.
اگرچه بررسی دقیق عکس ام آر آی برعهده پزشک است، با اینحال آنالیز داده های ام آر آی را تا حدی می توانید خود در منزل انجام دهید. فقط به یاد داشته باشید پیش از مشورت با پزشکتان نتیجه گیری نکنید.
/.بخش اول: بارگزاری اطلاعاتMIR
۱- دیسک فایل را در کامپیوتر قرار دهید.
پس از انجام ام آر آی معمولا به شما دیسکی داشته می شود که حاوی اطلاعات شماست. هدف از این کار ارائه فایل تصاویر به پزشک است با این حال ایرادی ندارد شما نیز نیم نگاهی به آن بیاندازید!
برای شروع کار باید ابتدا دیسک را در کامپیوتر قرار دهید. برخی از مراکز ام آر آی ممکن است قوانین خاصی در عرضه دیسک ام آر آی به بیماران داشته باشند؛ به عنوان مثال ممکن است به جای دیسک یک USB به شما داده شود.
یا حتی ممکن است مرکز ام آر آی فایل اطلاعات حاصل از شما را به صورت آنلاین برایتان ارسال کند. به هرحال مهمترین موضوع این است که فایل اطلاعات خود را وارد کامپیوتر کنید.(البته در ایران معمولا اطلاعات به صورت پرینت در اختیار متقاضی قرار میگیرد.)
۲- چنانچه فایل به صورت اتوماتیک اجرا شود، برنامه های آن را دنبال کنید.
اگر خوش شانس باشید، برنامه به صورت اتوماتیک درکامپیوتر، به محض وارد کردن دیسک، اجرا خواهد شد. دراین حالت تنها باید دستورالعمل های گفته شده را پیروی کنید تا برنامه اجرا شود. دراین شرایط قائدتا شما با گزینه هایی همچون Yes یا OK مواجه شده و آنها را باید کلیک کنید. با این حال گاها برنامه مرورگر ام آر آی به صورت کاملا پیچیده وغیرقابل درک است که حتی پزشکان هم برای درک آن زمان زیادی را صرف می کنند. دراین حالت باید گزینه های بیشتری را در فایل بررسی کنید.
۳- اگر برنامه شما به صورت اتوماتیک اجرا نمی شود، درصورت نیاز، نرم افزار مرورگر را نصب کنید.
اغلب دیسک های ام آر آی با یک برنامه خاص وثابتی اجرا می شوند. درحالت کلی دیسک را برای اجرای برنامه در داخل کامپیوتر گذاشته وفایل مربوطه را باز کنید. برنامه نصب آن را پیدا کرده و آنرا اجرا کنید. مراحل دقیقی که باید انجام دهید بستگی به این دارد که مرکز ام آر آی، اطلاعات شما را چگونه برروی دیسک نصب کرده باشد.
چنانچه در نهایت بد شانسی دیسک شما اتوماتیک اجرا نشده واز سوی دیگر نتوانستید برنامه نصب آن را بیابید، به دنبال دانلود یک مرورگر ام آر آی از اینترنت باشید. این سایت (http://www.cabiatl.com/mricro/dicom/) حاوی لینک های فراوانی است که می تواند تصاویر پزشکی که با فرمت استاندارد DICOM هستند را اجرا کند.
۴-بارگزاری و مطالعه(بررسی).
دوباره تکرار می کنیم مراحل دقیقی که شما باید طی کنید می تواند بستگی به نحوه الصاق اطلاعات در فایل داشته باشد. در حالت کلی، اغلب مرورگرهای ام آر آی دارای گزینه هایی هستند که به شما این امکان را می دهند تا بتوانید تصاویر را از طریق گزینه هایی که در ستون منو(menu bar)واقع در بالای صفحه نمایش است، انتخاب کنید. در این حالت، این گزینه را انتخاب کرده ،سپس تصویرمورد نظر در فایلتان را برگزینید.توجه داشته باشید بیشترنرم افزارهای مرورگر پزشکی (بالینی) به یک مجموعه ای از تصاویر تحت عنوان مطالعات ارجاع داده می شوند (اشاره می کنند). ممکن است گزینهImport Image(study)را نیابید اما حتما گزینه ای با همان مفهوم را پیدا خواهید کرد. مورد دیگری که ممکن است با آن مواجه شوید این است که به محض بارگزاری برنامه، تمام محتویات فایل MRIبرای شما به نمایش در آمده و شما می توانید به راحتی برنامه ای که مدنظر دارید را انتخاب کنید.
۵- مشاهده تصویر .
در اغلب برنامه های MRI در یک طرف صفحه ای سیاه و در طرف دیگر نوار ابزار (Tool bar) است. اگرتصاویر کوچکی از ام آر آی برروی نوار ابزار مشاهده می کنید، با دوبار کلیک کردن می توانید آن عکس را بزرگ کنید. با این کار تصویر بر روی زمینه سیاه نمایشگر قرار می گیرد. تا بارگزاری تصاویر صبور باشید. بارگزاری یک عکس ام آر آی، اگرچه به نظر ساده می آید اما به خاطر داشته باشید که تصاویر ام آر آی حاوی حجم عظیمی از اطلاعات بوده ازاین رو بارگزاری آن اندکی زمان بر است.
بخش دوم:تشخیص MRI شما
۱- با دیگر برنامه های مرورگر MRI آشنا شوید.
وقتی فایل MRI را برای اولین بار بارگزاری می کنید، چنانچه خوش شانس باشید، فورا آنچه مدنظر دارید آشکار می شود.
با این حال در بسیاری از موارد، عکسی که می بینید ممکن است به صورت کاملا پیچیده و نا مفهوم و ترکیبی از رنگ های سیاه، سفید و خاکستری باشد. اگر بدانید که تصویر MRI به چه صورت عکس برداری شده است، در درک صحیح شما از تصویر کمک به سزایی خواهد کرد.
تصاویر MRI به سه صورت نمایش داده می شوند.
تصویرSagitta: این نوع تصویر غالبا راحت ترین تصویر برای درک و تفسیر بوده و حتی افراد غیر پزشک هم می توانند آن را بررسی کنند. تصویر ساجیتال در واقع یک دید عمودی از بدن شما را فراهم می آورد. این تصویر به گونه ایست که انگار بدن شما را از سر تا لگن به صورت عمودی به دونیم کرده اند.
تصویر Coronal : این تصویر از رو به رو بوده و یک شمای کلی از بدن شما را از رو به رو نشان می دهد.
تصویرCross-sectional: اغلب به عنوان مشکل ترین تصویر برای افرادغیر پزشک بهlشمار می آید. در این حالت تصویر بدن شما به صورت برش هایی افقی نمایش داده می شود. به طوری که انگار بدنتان از سر تا پا مثل گوشت! به صورت افقی برش داده شده است.
۲- به دنبال وجود برخی تضاد و مغایرت در ویژگی های بدن باشید.
MRI به صورت یک تصویر سیاه و سفید بوده که گاهی اوقات شرایط را برای بیان جزئیات بدن سخت می کند. چون این تصاویر رنگی نیستند به همین خاطر، تضاد رنگ بهترین کمک را به شما خواهد کرد. هر بافتی به جز بافت طبیعی بدن به رنگ دیگری نمایش داده می شود از این رو رویت تفاوت رنگی به وجود بافت غیر طبیعی در بدن کمک می کند.
ننشان دادن اختلافات جزئی و دقیق هر بافت در تصویر MRI، بستگی به تنظیمات تباین رنگ دستگاه دارد.دو تنظیم گر مهم تباین رنگ در MRI شامل T2 و T1هستند.
به نظر می رسد که اختلاف بین این دو اندک باشد و بسیاری از پزشکان از طریق این دو تنظیم گر می توانند بسیاری از مشکلات را به دقت کاوش کنند. به عنوان مثال T2 غالبا برای تشخیص بیماری ها(به غیر از جراحات و آسیب ها) استفاده می شود، چرا که بافت های بیمار در این سیستم بهتر نمایش داده می شوند.
۳- انتخاب تعداد تصاویر در صفحه نمایش.
برنامه هایMRI غالبا طوری طرح ریزی می شوند که میتوان چندین تصویر را به طور همزمان با هم نشان دهند. این قابلیت این امکان را به پزشکان می دهد که به طور همزمان منطقه مورد نظر را از چند زاویه بررسی کنند یا حتی تصاویری که مربوط به دو زمان متفاوت است را با یکدیگر مقایسه کنند. برای افراد غیر پزشک بررسی تصاویر به صورت تک به تک راحت تراست. در برنامه ام آر آی، حتما گزینه ای وجود دارد که به شما امکان گزینش تعداد تصاویرموجود بر صفحه را بدهد (۲، ۴ یا حتی بیشتر)، پس نگران تعداد تصاویر موجود بر صفحه نمایش نباشید.
۴- از خط چین(section-cut line) برای تعیین محل سطح مقطع استفاده کنید.
چنانچه یک سطح مقطع را به همراه تصویر ساجیتال یا کورونال نمایش دهید، شما می توانید یکسری خط چین را بر روی تصویر دوم ببینید. این خطوط می توانند به صورت یک خط صاف باشند که برروی تصاویر قرار گرفته اند، اما این خطوط برروی تمام فایل های ام آر آی دیده نمی شوند. وقتی دو تصویرهمزمان بر روی صفحه نمایش شما وجود داشته باشد، این خط چین ها محل مقطع مورد بررسی را در تصویر دوم نشان می دهند. شما قائدتا باید بتوانید خطچین را به سمت مرکز، چپ یا راست تصویر حرکت دهید. با این کار تصویر مورد نظربزرگتر شده وشما می توانید تصویر را از زاویه جدید
و با جزئیات بیشتر ببینید. این خط چین ها همچنین زاویه و جهت عکس گرفته شده را می توانند تعیین کنند. به عنوان مثال اگر تصویر ام آر آی یک شئ مانند درخت را بررسی کنیم، خواهیم دید که این خط چین ها زاویه و جهتی که تصویر مورد نظرگرفته شده را آشکار می سازند مثلا نشان میدهند که تصویراز داخل یک هواپیما گرفته شده، یا از پنجره طبقه دوم ساختمان و یا از روی زمین!
۵- حرکت دادن خطچین ها برای کاوش بخش های جدید.
با حرکت دادن خطچین ها در بخش های مختلف تصویر، به شما این امکان داده می شود تا تان را نیز کاوش کنید. با حرکت دادن خطچین ها به صورتMRI نواحی اطراف عکس
اتوماتیک، تصویر باید زاویه دید شما را به ناحیه ی جدیدی تغییر دهد.
به عنوان مثال وقتی شما در حال مشاهده تصویر ساجیتال از نخاع در سطح مقطعی از مهره شماره یک خود هستید، حرکت دادن خطچین به شما امکان مشاهده مهره های بالاتر یا پایین تر از مهره مورد نظر را می دهد. این موضوع می تواند کمک شایانی جهت تشخیص مکان (مکان یابی) عارضه ای مثل فتق دیسک کند.
بخش سوم: بررسی ساختار بدن
۱- به دنبال نواحی نا متقارن باشید.
در حالت کلی بدن ما ساختار کاملا متقارنی دارد. اگر در تصویر ام آر آی تان متوجه وجود منطقه مناطقی روشن یا تاریکی شدید که در سمت دیگر آن ( قرنیه آن ) وجود ندارد، این امرمی تواند تا حدی نگران کننده باشد. به طور مشابه، بخش هایی از بدن که منفرد نبوده و مانند ستون مهره ها تعدادی از آن وجود دارد تغییر در یکی از ستون مهره ها می تواند گویای بروز مشکل باشد.
ستون فقرات از تعداد زیادی مهره تشکیل شده است که برروی یکدیگر سوار شده اند. بین هردومهره از ستون فقرات یک صفحه دیسک غنی از مایعی خاص قرار گرفته است.
در صورت بروز عارضه فتق دیسک ستون فقرات، یکی از دیسک ها شکسته ومایع آن به بیرون تراوش می کند که این امر با ایجاد فشار بر روی اعصاب ستون فقرات منجر به ایجاد درد خواهد شد. شما می توانید این اختلال را در عکس MRI از ستون فقرات خود مشاهده کنید به طوری دیسک آسیب دیده در امتداد مهره ها و دیسک های نرمال ما قرار گرفته و کاملا قابل تشخیص است.
۲- بررسی ساختار مهره ها از طریق (به صورت)MRI نخاعی.
MRI نخاعی یکی از ساده ترین MRI ها برای بررسی توسط افراد غیر پزشک است به ویژه اگر زاویه تصویر به صورت ساجیتال باشد. به دنبال ترادف های نادرست قابل توجه در مهره ها یا مایعات دیسکی باشید. وجود هریک از اینها به تنهایی به معنای غیر طبیعی بودن بوده و می تواند مسبب بروز درد گردد. درکنار ستون مهره ها در نمای ساجیتال، می توانید یک ساختار سفید طناب مانندی را مشاهده کنید. این همان نخاع است، ساختاری که با تمام سیستم عصبی شما در ارتباط است. به دنبال نقاطی که مهره ها یا دیسک ها فشرده شده و بر نخاع فشار می آورند باشید. چرا که اعصاب بسیار حساس بوده و تنها یک فشار کوچک بر آنها منجر به بروز درد خواهد شد.
۳- استفاده از نمای مقاطع سطحی مختلف برای بررسی ناهنجاری های MRI مغز.
ازMRI مغز غالبا برای بررسی تومور های مغزی، آبسه (تورم مغز) وسایر مشکلات جدی که می تواند مغز را مورد تهدید قرار دهد، استفاده می شود. ساده ترین راه برای مشاهده و بررسی وجود یا عدم وجود این قبیل مشکلات، انتخاب نمای سطح مقطع و سپس حرکت دادن آرام به سمت پایین است. شما باید دنبال هرچیز (بخش) نامتقارن باشید. وجود نقاط تاریک و روشنی که فقط در یک سمت بوده ودر سمت دیگر مشاهده نمی شوند، می تواند نگران کننده باشد. تومور های مغزی اغلب کروی شکل بوده (شبیه توپ گلف)، در مغز رشد کرده و معمولا با یک حلقه سفید و روشن یا یک حلقه خاکستری کم رنگ به همراه یک حلقه سفید در اطراف آنها شناسایی می شوند. با اینحال دیگر مشکلات مغز مثل مالتیپل اسکلروزیس (MS)ظاهری سفید داشته، بنابراین رنگ به تنهایی نمیتواند علائمی از وجود تومور باشد.
۴- MRI زانوها
به دنبال تناقض بین زانوها باشید. زانوی آسیب دیده را از زاویه کرونال با زانوی سالم مقایسه کنید که این کار کمک می کند به آسانی به وجود مشکل پی ببرید.
برخی مسائل و موضوعاتی که ممکن است بخواهید به آنها نگاهی بیاندازید شامل:
– استئوآرتریت (آرتروز زانو): کاهش فضای مفصل در زانوی آسیب دیده
– تشکیل استئوفیت ها (برخی طرح های دندانه دار که در دو طرف زانو زانو دیده می شود)
– پارگی رباط: افزایش فضای مفصلی در زانوی آسیب دیده. این فضا ممکن است توسط مایع پر شود که به صورت رنگ سفید یا روشن دیده می شود. جدایی رباط به تنهایی قابل مشاهده است.
– پارگی مینیسک زانو: فضای مفصلی غیر طبیعی. وجود رنگ تیره در هر دوسمت داخلی فضای مفصل.
۵- هرگز خودتان به تنهایی MRI را تفسیر و نتیجه گیری نکنید.
