شکستگی سر استخوان ران چگونه رخ می دهد و چطور آنرا درمان کنیم

 

نویسنده: دکتر مهرداد منصوری “متخصص ارتوپدی”

شکستگی سر استخوان ران زیر مجموعه شکستگی های لگن بوده و جزو شکستگی های نادری است که معمولا همراه با دررفتگی مفصل ران ایجاد میشود. این شکستگی را نباید با شکستگی گردن استخوان ران اشتباه گرفت.

شکستگی گردن استخوان ران همانطور که از نامش پیدا است در ناحیه گردن استخوان که زیر سر آن قرار دارد ایجاد شده و موجب جدا شدن سر استخوان ران از تنه آن میگردد ولی شکستگی سر استخوان ران درست در ناحیه گردی سر بوده و موجب میشود تا تکه ای از سر استخوان ران از آن جدا شود.

مکانیسم ایجاد شکستگی سر استخوان ران چیست

همانطور که گفتیم شکستگی سر استخوان ران معمولا همراه با دررفتگی مفصل ران ایجاد میشود. شایعترین مکانیسم ایجاد دررفتگی مفصل ران تصادف اتومبیل و عدم استفاده از کمربند ایمنی است.

هنگامی که اتومبیل از جلو به مانعی برخورد کرده و سرعت آن بطور ناگهانی کاهش میابد اگر سرنشین با کمربند محکم به صندلی بسته نشده باشد به سمت جلو حرکت کرده و زانوان او محکم به داشبورد اتومبیل برخورد میکند. این ضربه موجب حرکت شدید استخوان ران به عقب و خارج شدن سر استخوان ران از درون حفره استابولوم میشود.

در غالب اوقات این دررفتگی بدون شکستگی است ولی در مواردی که موقع وارد شدن ضربه استخوان ران کمی باز (ابداکت) باشد سر استخوان ران در هنگام خروج از حفره استابولوم میتواند به لبه حفره برخورد کند.

این ضربه میتواند موجب شکسته شدن لبه پشتی حفره استابولوم و یا کنده شدن تکه ای از سر استخوان ران شود.

انواع شکستگی های سر استخوان ران

علائم شکستگی سر استخوان ران چیست

علائم شکستگی سر استخوان ران در مواردی که همراه با دررفتگی مفصل ران باشد همان علائم دررفتگی مفصل و بصورت درد، محدودیت حرکت و چرخش ران به سمت داخل است. بعد از جااندازی دررفتگی، اگر شکستگی سر استخوان ران وجود داشته باشد درد و محدودیت حرکتی در مفصل ران باقی میماند.

 

انواع شکستگی سر استخوان ران چیست

شکستگی سر استخوان ران به توسط آقای پیپکین Pipkin به چهار نوع طبقه بندی شده است به همین خاطر به شکستگی های سر استخوان ران شکستگی پیپکینز Pipkins fracture هم میگویند. انواع این شکستگی ها عبارتند از

نوع یک

در این نوع از شکستگی تکه ای از سر استخوان ران کنده میشود که محل آن پایین تر از لیگامان یا رباط گرد Round ligament و یا حفره سر استخوان ران Fovea centralis است.

یادآوری میشود که سر استخوان ران به توسط یک رباط میله ای شکل و گرد به داخل حفره استابولوم میچسبد که به آن رباط گرد میگویند. محل اتصال رباط گرد به سر استخوان ران کمی فرو رفته است و این فرو رفتگی استخوانی را حفره مرکزی یا Fovea centralis میگویند.

نوع دو

در این نوع از شکستگی تکه ای از سر استخوان ران کنده میشود که بزرگتر از نوع قبلی بوده و خط شکستگی در محلی بالاتر از لیگامان گرد از سر استخوان ران عبور میکند.

در این نوع از شکستگی، جابجایی قطعات شکسته شده درست در سطح فوقانی سر استخوان ران بوده و اتفاقا این محلی است که بالاترین مقدار نیروهای وزن به مفصل ران و سر استخوان ران وارد میشود.

پس این نوع از شکستگی از نوع قبلی اهمیت بیشتری داشته و هرگونه بد جوش خوردن این شکستگی ها در این ناحیه بسیار با اهمیت است.

نوع سه

این نوع از شکستگی وقتی است که  نوع یک و یا دو شکستگی پیپکینز همراه با شکستگی گردن استخوان ران است.

نوع چهار

در این نوع همراه با شکستگی نوع یک و یا دو پیپکینر، شکستگی حفره استابولوم هم وجود دارد که معمولا بصورت شکستگی لبه پشتی حفره استابولوم است.

 

درمان شکستگی سر استخوان ران چیست

 

در صورتی که همراه با شکستگی، دررفتگی مفصل ران وجود داشته باشد این دررفتگی باید بصورت اورژانس جااندازی شده و سپس در مورد شکستگی سر استخوان ران تصمیم گیری میشود.

شکستگی های سر استخوان ران به چهار دسته تقسیم میشود

تصمیم گیری درمانی این شکستگی ها بسته به نوع شکستگی متفاوت است. در زیر درمان هر نوع از انواع چهار گانه شکستگی پیپکینر به تفصیل توضیح داده میشود.

نوع یک

اگر قطعه شکسته شده سر استخوان ران در سر جای خود نبوده و جابجا شده باشد باید از درون حفره استابولوم خارج گردد. باقی ماندن این تکه استخوانی در درون مفصل که معمولا آزاد بوده و هیچ اتصالی به جایی ندارد موجب میشود تا این قطعه مکررا جابجا شده و بعد از مدتی بصورت یک استخوان سرگردان در داخل مفصل ران موجب آسیب آن شود.

اگر قطعه شکسته شده کاملا بدون جابجایی باشد ممکن است بتوان آن را بدون جراحی درمان کرد. جابجا دانستن قطعه شکسته شده نه به توسط رادیوگرافی ساده که باید با استفاده از سی تی اسکن تایید شود. رادیوگرافی ساده دقت لازم را برای بررسی میزان جابجایی قطعه شکسته شده ندارد.

نوع دو

اگر قطعه شکسته شده سر استخوان ران بیش از دو میلیمتر جابجا شده باشد باید به توسط عمل جراحی جااندازی باز شده و سپس به وسیله دو یا چند پیچ در سر جای خود بیحرکت شود. در صورتیکه قطعه شکسته شده بدون جابجایی باشد ممکن است بتوان آن را بدون جراحی درمان کرد

نوع سه

در افراد جوان درمان بصورت جراحی هر دو شکستگی است. شکستگی سر استخوان برحسب شرایط ذکر شده درمان میشود و شکستگی گردن استخوان ران با پیچ فیکس میگردد. در افراد مسن درمان بصورت تعویض سر استخوان ران با پروتز یا عمل همی آرتروپلاستی است

نوع چهار

درمان بصورت جراحی هر دو شکستگی است. شکستگی سر استخوان برحسب شرایط ذکر شده درمان میشود و شکستگی استابولوم جااندازی باز شده و با پیچ و پلاک فیکس میشود.

 

فیکس کردن شکستگی سر استخوان ران با پیچ

 

عوارض شکستگی سر استخوان ران

مهمترین عوارض شکستگی های سر استخوان ران عبارتند از سیاه شدن سر استخوان ران و آرتروز و سائیدگی هیپ

سیاه شدن سر استخوان ران

یکی از عوارض شکستگی های سر استخوان ران نکروز کل سر استخوان ران یا فقط قسمت شکسته شده به علت قطع جریان خون به استخوان مربوطه است. در صورت وقوع، علائم این عارضه معمولا بعد از گذشت چند ماه بصورت درد و محدودیت حرکت ظاهر میشود.

تشخیص سیاه شدگی سر استخوان ران در مراحل ابتدایی با ام آر آی و در مراحل بعدی با رادیوگرافی ساده است. در صورت علامت دار بودن بیمار یعنی وجود درد و لنگش، درمان آن با انجام تعویض مفصل ران صورت میگیرد

آرتروز مفصل ران

یکی دیگر از عوارض احتمالی شکستگی سر استخوان ران سائیدگی مفصل ران آرتروز آن است. ساییدگی یا استئوآرتریت مفصل ران میتواند بدنبال سیاه شدن سر استخوان ران و یا به علت بد جوش خوردن و یا جوش نخوردن قطعه شکسته شده ایجاد شود.

این عارضه در بلند مدت میتواند موجب بروز درد و محدودیت حرکتی در مفصل ران شود. درمان آن در مراحل پیشرفته تعویض مفصل ران است.